Podbabiogórze, położone na południowo-zachodnim krańcu województwa małopolskiego, to region który pokrywa się z administracyjnymi granicami powiatu suskiego i obejmuje 9 gmin, w tym 2 miasta – Jordanów i Suchą Beskidzką, gminę miejsko-wiejską – Maków Podhalański oraz 6 gmin wiejskich: Budzów, Bystra-Sidzina, Jordanów, Stryszawa, Zawoja, Zembrzyce. To obszar typowo górski, a jego naturalne bogactwo stanowią lasy, zasoby wodne, różnorodne formy ochrony przyrody oraz bogate dziedzictwo kultury. Nazwa regionu pochodzi od Babiej Góry zwanej Królową Beskidów (1725 m n.p.m.), która jest najwyższym pozatatrzańskim szczytem w Polsce. Z jej wierzchołka roztacza się przepiękna panorama na większość pasm Beskidów: Śląski, Żywiecki, Makowski, Mały, Wyspowy, a także Gorce, Tatry oraz kotlinę Orawsko-Nowotarską.
Podbabiogórze to teren bliski kulturowo góralszczyźnie, bowiem krzyżują się tu wpływy górali: północ zamieszkują Babiogórcy; południe – Górale Orawscy, zachód – Żywczaki, wschód – Kliszczacy. Każda z tych grup wykształciła swoisty typ budownictwa, stroju, zdobnictwa, rzeźby, malarstwa, muzyki i obrzędów. Mieszkańcy regionu są spadkobiercami bogatego i różnorodnego dorobku kulturowego poprzednich pokoleń, na który składają się zabytki kultury materialnej i duchowej. Są wśród nich zabytki architektury, zbiory etnograficzne, obrazy, rzeźby, wytwory rękodzieła, obiekty kultury i kultu religijnego, a także zasoby środowiskowo-przyrodnicze oraz wierzenia, język, folklor słowno-muzyczny, zwyczaje i obrzędy.Na dziedzictwo kulturowe mieszkańców Podbabiogórza składa się przede wszystkim: gwara, bogata obrzędowość doroczno-rodzinna, tradycje związane z dożynkami, kolędowaniem, jasełkami, święceniem palm, rękodzieło ludowe, folklor muzyczny i taneczny, tradycyjna kuchnia i architektura. Przetrwały starodawne przyśpiewki i opowieści z wieloma bardzo specyficznymi obrzędami, jak np.: palenie hub, sobótki, folklor. Zachowała się drewniana i murowana tradycyjna architektura – zabudowa wiejska i małomiasteczkowa, dworska i zamkowo-pałacowa, sakralna i świecka. Przetrwała tzw. „mała architektura” m.in. liczne kapliczki i krzyże przydrożne, rękodzieło i nieprofesjonalna sztuka ludowa. Z tradycji wywodzą się również potrawy regionalne. Królową góralskich potraw jest kwaśnica z kiszonej kapusty z ziemniakami, kluski bulate przygotowywane z tartych ziemniaków z dodatkiem mąki razowej, a także wyrabiane do dziś tradycyjnymi metodami wędzone i suszone sery czy oryginalna nalewka – miodówka, przyrządzana z miodu wielokwiatowego i spadziowego.
Atrakcyjność turystyczna Podbabiogórza, jego obszaru i położonych tu miejscowości, wynika z posiadania zespołu cech przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, które stanowią o zainteresowaniu ze strony turystów. Jest to teren wolny od zanieczyszczeń, o czystym powietrzu, niskiej urbanizacji i dobrym klimacie. Region posiada wysokie walory widokowe, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku (w okresie letnim – przydatność terenów do wędrówek pieszych, rowerowych, w okresie zimowym – do uprawiania sportów zimowych i wędrówek narciarskich).
http://www.lgdpodbabiogorze.pl
BABIOGÓRSKI PARK NARODOWY
Babiogórski Park Narodowy został utworzony w 1954 roku, a jego powierzchnia wynosi 3391,55 ha. Jest miejscem występowania wielu rzadkich i interesujących gatunków flory, których trudno jest szukać w innych miejscach Polski. Jest także ostoją dla wielu gatunków zwierząt, które z powodu silnej presji człowieka z trudem znajdują sobie miejsce poza obszarami chronionymi. Występuje tutaj blisko 650 gatunków roślin naczyniowych, 280 gatunków mszaków, ponad 1300 różnych grzybów i porostów oraz prawie 4500 gatunków i podgatunków zwierząt. Babia Góra doczekała się uznania swojej wartości na arenie międzynarodowej – w 1977 roku obszar ten uznano za Rezerwat Biosfery UNESCO.
OŚRODEK EDUKACYJNY BABIOGÓRSKIEGO PARKU NARODOWEGO W ZAWOI-BARAŃCOWEJ
Ośrodek prezentuje cztery ekspozycje tematyczne. Turyści mogą zapoznać się z florą i fauną oraz hydrologią Babiej Góry, a także obejrzeć wnętrza lasu, stylizację chaty góralskiej, sprzęty gospodarstwa domowego i stroje górali babiogórskich. Część ekspozycji przedstawia piętrowość roślin, lokalizację babiogórskich stawków i potoków oraz usytuowanie szlaków turystycznych. Ośrodek, przy którym funkcjonuje też Ogród Roślin Babiogórskich, poleca zajęcia multimedialne oraz spotkania i ścieżki edukacyjne.
http://www.bgpn.pl/edukacja/oferta-edukacyjna
MUZEUM TURYSTYKI GÓRSKIEJ PRZY SCHRONISKU NA MARKOWYCH SZCZAWINACH
Muzeum nosi nazwę Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej i podlega Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK. Znajdują się tu m. in. eksponaty, dokumenty historyczne i pamiątki, które ukazują rozwój Beskidów, historię schroniska, przebieg szlaków oraz zagospodarowanie turystyczne tego regionu. Obrazują też działalność i rolę Towarzystwa Tatrzańskiego oraz ludzi zasłużonych dla turystyki beskidzkiej.
http://markoweszczawiny.pttk.pl
SKANSEN IM. JÓZEFA ŻAKA W ZAWOI-MARKOWYCH RÓWIENKACH
Ośrodek posiada trzy izby ekspozycji muzealnej oraz pracownię kustosza jako stację badawczą Komisji Turystyki Górskiej PTTK. Część wystawy stałej poświęcona jest historii Oddziału PTTK „Ziemi Babiogórskiej” w Suchej Beskidzkiej i jego obecnej działalności. Pozostała powierzchnia izby, przeznaczona na ekspozycję zmienną, obejmuje cykliczne wystawy fotografii i dokumentów związanych z tematyką górską i regionalną.
http://www.podbabiogorze.info/pl/8554/0/Skansen_w_Zawoi.html
MUZEUM ORAWSKI PARK ETNOGRAFICZNY W ZUBRZYCY GÓRNEJ
Muzeum jest pierwszym skansenem, który został otwarty w Polsce po II wojnie światowej. Jego początki sięgają lat trzydziestych XX w., kiedy to potomkowie szlacheckiego rodu Moniaków z Zubrzycy Górnej przekazali na rzecz Skarbu Państwa kawałek swojej ziemi oraz starodawny dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi i całym otoczeniem. Darczyńcami było rodzeństwo: Joanna Wilczkowa z Łaciaków i Sandor Lattyak (Łaciak), który na stałe mieszkał w Budapeszcie. W 1955 r. dokonano uroczystego otwarcia muzeum pod nazwą Ośrodek Kultury Orawskiej PTTK w Zubrzycy Górnej. Organizatorzy dążą do zgromadzenia w muzeum eksponatów przedstawiających całokształt kultury tego regionu. Skansen znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.
SKANSEN MUZEUM KULTURY LUDOWEJ W SIDZINIE
Skansen powstał w latach 50. XX w., a na jego teren przeniesiono zbiory lokalnych zabytków kultury ludowej wraz z zabytkowymi chałupami z okolicznych przysiółków. Muzeum posiada ekspozycję przedmiotów o tematyce sakralnej, organizuje wystawy czasowe, posiada Izbę Pamięci Narodowej i wystawę poświęconą działalności partyzantów AK z rejonu Policy i Babiej Góry.
http://skansen.bystra-sidzina.net
DWÓR NA WYSOKIEJ
Wysocki dwór, wzniesiony na planie prostokąta, jest piętrowym, podpiwniczonym budynkiem, murowanym z kamienia łamanego i cegły, z wysokim, czterospadowym dachem. Pierwotnie pełnił funkcję dworu obronnego. Przeprowadzona pod koniec XVIII w. przebudowa nadała mu charakter szlacheckiej rezydencji mieszkalnej. Obecny wygląd dwór zawdzięcza rodzinie Anny i Antoniego Pilchów, która po przejęciu obiektu i generalnym remoncie wskrzesiła renesansowe tradycje dworskie. Swoją siedzibę ma tutaj Fundacja Lutnia Staropolska, odbywają się tu liczne koncerty i spotkania międzynarodowe.
DWÓR W STRYSZAWIE – BESKIDZKIE CENTRUM ZABAWKI DREWNIANEJ
W dworku pochodzącym z poł. XIX w. mieści się siedziba Gminnego Ośrodka Kultury w Stryszawie, który organizuje działalność kulturalną i społeczną na terenie gminy. Placówka realizuje zadania w dziedzinie upowszechniania kultury, wychowania, edukacji i oświaty kulturalnej oraz w zakresie tworzenia i ochrony dóbr kultury. Organizuje konkursy i festiwale oraz prowadzi edukację folklorystyczną dla dzieci, młodzieży i turystów w ramach warsztatów twórczych.
EKOMUZEUM „ŁĄCZY NAS BABIA GÓRA”
Ekomuzeum to zespół rozproszonych w terenie obiektów tworzących żywą kolekcję obrazującą wartości przyrodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Obejmuje 56 punktów i przystanków rozmieszczonych na terenie powiatu suskiego. Można je poznawać nie tylko wędrując pieszo, ale też jadąc rowerem lub konno. Oprócz istniejących już szlaków turystyki pieszej wytyczono 208 km szlaków turystyki jeździeckiej oraz 191 km tras rowerowych. Obiekty pokazują szeroki obraz tutejszej kultury, zwyczajów, historii i walorów przyrodniczych prezentowanych w różnorodny sposób. Są wśród nich obiekty przeznaczone do zwiedzania lub oglądania, jak np.: zabytki architektury sakralnej i świeckiej, regionalne muzea, skanseny i ekspozycje, galerie sztuki ludowej miejsca wydarzeń historycznych, obiekty przyrodnicze.
http://www.slideshare.net/online2008/podbabiogrskie-ekomuzeum-przewodnik-1231362
SANKTUARIA I MIEJSCA KULTU NA OBSZARZE PODBABIOGÓRZA
Kapliczka pod Diablakiem – mieści się po pn. stronie Diablaka, tuż pod szczytem i stanowi wotum dziękczynne za ocalenie w zamachu na Jana Pawła II. Znajduje się w niej figurka Najświętszej Maryi Panny.
Kaplica na Okrąglicy – stoi poniżej szczytu leżącego w paśmie Policy w Beskidzie Żywieckim, niedaleko schroniska na Hali Krupowej. We wnętrzu znajduje się drewniana figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nazwana Opiekunką Turystów oraz drewniane tablice upamiętniają ludzi, którzy odeszli z gór do wieczności.
Kapliczka-mauzoleum na Polanie Malinowe – to czworoboczna, murowana, nakryta gontowym daszkiem kapliczka, poniżej której znajduje się grota-krypta z wizerunkiem matki Bożej Akowskiej, poświęcona partyzantom.
Sanktuarium Matki Bożej Opiekunki Rodzin w Makowie Podhalańskim – słynący łaskami wizerunek Matki Bożej znajduje się w ołtarzu głównym, a początki kultu sięgają XVI w. W 1979 r. Jan Paweł II ukoronował na krakowskich Błoniach wizerunek Matki Bożej Makowskiej koronami papieskimi.
Sanktuarium Matki Bożej Trudnego Zawierzenia w Jordanowie – jest to pseudogotycka świątynia murowana z cegły, wzniesiona w latach 1909-1913. Słynący łaskami wizerunek Matki Bożej znajduje się w ołtarzu głównym.
DZIEDZICTWO KULTUROWE PODBABIOGÓRZA
Przejawia się szczególnie w działalności twórców ludowych tego regionu. Bogate tradycje rękodzieła ludowego to: haft makowski, rzeźba, wyroby z wikliny, łuby, bibuły, galanterii drewnianej, a także produkcja drewnianych ekologicznych zabawek. W regionie działa ponad 80 twórców ludowych: hafciarek, bibułkarek, rzeźbiarzy, w tym także osoby reprezentujące zanikające zawody, takie jak: bednarstwo, gonciarstwo, kowalstwo, plecionkarstwo, wikliniarstwo, folusznictwo, garbarstwo, koronkarstwo, zabawkarstwo i in. Twórcy ludowi stanowią żywy łącznik dziedzictwa kulturowego tej ziemi ze współczesnością, a ich dzieła cieszą się zainteresowaniem na festynach, pokazach i warsztatach, zdobywając wiele nagród.
